آگورافوبیا چیست؟

آگورافوبیا چیست؟

آگورافوبیا چیست؟ آگورافوبیا که ریشه در واژه های یونانی “agora” به معنای “میدان عمومی” و “phobos” به معنای “ترس” دارد، اغلب به اشتباه به عنوان “ترس از مکانهای باز” تعریف می شود.

این اختلال اضطرابی بسیار پیچیده تر است. آگورافوبیا در اصل ترس از قرار گرفتن در موقعیتها یا مکانهایی است که فرار از آنها دشوار باشد یا در صورت وقوع حملات پانیک (وحشت زدگی) یا علائم شرم آور، کمک در دسترس نباشد. افراد مبتلا به آگورافوبیا اغلب از موقعیتهای زیر هراس دارند.

استفاده از حمل ونقل عمومی (اتوبوس، قطار، هواپیما)
قرار گرفتن در فضاهای باز (پارکینگهای بزرگ، پلها)
قرار گرفتن در فضاهای بسته (فروشگاه ها، سینماها)
ایستادن در صف یا بودن در میان جمعیت
تنها بودن خارج از خانه

این اجتناب به دلیل یک ترس هسته ای رخ میدهد. ترس از “در دام افتادن”. فرد می ترسد اگر علائم اضطرابش (مثل تپش قلب، سرگیجه، تنگی نفس، عرق کردن یا احساس دیوانه شدن) به اوج برسد، نتواند به سرعت به یک مکان امن (معمولاً خانه) فرار کند یا کمک دریافت نماید. در نتیجه، برای کاهش این اضطراب، از این موقعیتها به طور فزاینده ای اجتناب میکند که در نهایت میتواند منجر به انزوا و خانه نشینی کامل شود.

شیوع آگورافوبیا: ابعاد آماری

آگورافوبیا یکی از شایعترین اختلالات اضطرابی است که میلیونها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می دهد.

میزان شیوع: تخمین زده می شود که حدود ۱.۷٪ از جمعیت بزرگسال در مقطعی از زندگی خود به آگورافوبیا مبتلا می شوند. این رقم ممکن است در نگاه اول کم به نظر برسد، اما به این معناست که از هر ۱۰۰ نفر، تقریباً ۲ نفر با این اختلال دست و پنجه نرم می کنند.
شیوع در جنسیت های مختلف: آگورافوبیا در زنان تقریباً دو برابر بیشتر از مردان شایع است. دلایل این تفاوت می تواند ترکیبی از عوامل بیولوژیکی (مانند تفاوتهای هورمونی)، روانشناختی (تمایل بیشتر زنان به گزارش علائم) و اجتماعی-فرهنگی (نقشهای سنتی و فشارهای خاص) باشد.
سن شروع: این اختلال معمولاً در اواخر نوجوانی و اوایل بزرگسالی (قبل از ۳۵ سالگی) شروع میشود. با این حال، شروع آن در کودکی یا سنین بالاتر نیز غیرمعمول نیست. شروع آن پس از ۴۰ سالگی کمتر رایج است.
دوره بیماری: بدون درمان، آگورافوبیا اغلب یک بیماری مزمن با دورههایی از بهبودی و عود است. شدت آن میتواند در طول زمان نوسان کند، به خصوص در دورههای استرس زیاد.

دلایل و عوامل خطر به وجود آورنده

هیچ دلیل واحدی برای آگورافوبیا شناسایی نشده است. به نظر میرسد ترکیبی از عوامل بیولوژیکی و محیطی در ایجاد آن نقش داشته باشند.

۱. عوامل بیولوژیکی:

ژنتیک: سابقه خانوادگی آگورافوبیا یا سایر اختلالات اضطرابی، خطر ابتلا را افزایش میدهد که نشان دهنده یک مولفه ارثی است.
شیمی مغز: عدم تعادل در برخی انتقال دهنده های عصبی، به ویژه نوراپی نفرین و سروتونین که در تنظیم خلق وخو و پاسخ به ترس نقش دارند، می تواند یک فرد را مستعد کند.
ساختار مغز: مشکلات در عملکرد آمیگدال (مرکز پردازش ترس در مغز) ممکن است باعث پاسخ اغراق آمیز به موقعیتهای به ظاهر بی خطر شود.

۲. عوامل روانشناختی و محیطی:

حملات پانیک: شایعترین محرک برای توسعه آگورافوبیا، تجربه یک یا چند حمله پانیک غیرمنتظره است. فرد به دلیل ترس از تکرار این حمله، از مکانی که اولین حمله در آن رخ داده یا مشابه آن اجتناب میکند.
رویدادهای استرس زای زندگی: حوادث traumatic (ضربه روحی) مانند سوءاستفاده، از دست دادن عزیزان، طلاق، از دست دادن شغل یا مورد حمله قرار گرفتن می توانند محرک باشند.
ویژگیهای شخصیتی: افرادی که به طور کلی مضطرب، عصبی یا دارای خلق وخوی منفی هستند، ممکن است بیشتر در معرض خطر باشند.
یادگیری: دیدن رفتارهای اجتنابی در والدین یا اعضای خانواده (مثلاً یکی از والدین که از بیرون رفتن می ترسد) می تواند این ترسها را به فرد آموزش دهد.

۳. سایر اختلالات مرتبط:

آگورافوبیا اغلب با اختلالات دیگر همراه است، از جمله:

اختلال پانیک: بسیاری از افراد مبتلا به آگورافوبیا، اختلال پانیک نیز دارند (ترس از حملات پانیک).
افسردگی اساسی: انزوا و محدودیتهای ناشی از آگورافوبیا اغلب منجر به افسردگی می شود.
سایر فوبیاها و اختلالات اضطرابی.

علائم و نشانه ها

علائم آگورافوبیا را می توان به سه دسته تقسیم کرد.

۱. علائم روانشناختی:

ترس از تنها ماندن در هر موقعیتی.
ترس از دست دادن کنترل در مکانهای عمومی.
ترس از قرارگیری در مکانهایی که فرار از آنها سخت است.
احساس درماندگی، وابستگی شدید به دیگران.
احساس “غیرواقعی یا جدا شدن از خود
علائم فیزیکی، شبیه به حملات پانیک
این علائم در مواجهه با موقعیتهای ترسناک یا حتی در اضطراب انتظاری قبل از مواجهه ظاهر میشوند.

تپش قلب یا درد قفسه سینه
تنگی نفس یا احساس خفگی
لرزش یا تکان های بدن
تعریق، گرگرفتگی یا لرز
احساس سرگیجه یا غش
ناراحتی گوارشی مثلاً تهوع یا اسهال

۳. علائم رفتاری

اجتناب: دوری کردن کامل از موقعیتهای
ایمنی جویی: نیاز به همراهی یک فرد دیگر یا حیوان خانگی برای مواجهه با موقعیت.
فرار: اگر در یک موقعیت ناراحت کننده قرار گیرند، بلافاصله به دنبال خروج هستند.
اختلال در عملکرد: این رفتارها به طور قابل توجهی در زندگی اجتماعی، شغلی و سایر زمینه های مهم اختلال ایجاد میکند.

روشهای درمان و مدیریت

خبر امیدوار کننده این است که آگورافوبیا یک بیماری قابل درمان است. موفقیت آمیزترین رویکردها معمولاً ترکیبی از رواندرمانی و دارودرمانی هستند.

۱-رواندرمانی (درمان گفتاری)

درمان شناختی-رفتاری (CBT): این روش، سنگ بنای درمان آگورافوبیا است. CBT به فرد کمک میکند:

- بخش شناختی: الگوهای فکری منفی و تحریفشده درباره موقعیتهای ترسناک را شناسایی و به چالش بکشد (مثلاً “حتما غش میکنم و همه به من خیره میشوند”).
- استفاده بخش رفتاری: از تکنیک مواجهه درمانی (Exposure Therapy) میکند. در این تکنیک، فرد به تدریج و به صورت سیستماتیک و در یک محیط امن، با موقعیتها یا مکانهای ترسناک خود مواجه می شود. این کار با موقعیتهای کمترین اضطراب شروع شده و به تدریج به سمت موقعیتهای اضطراب برانگیزتر پیش میرود. هدف، از بین بردن اجتناب و یادگیری این نکته است که اضطراب با گذشت زمان کاهش می یابد و فاجعه مورد انتظار رخ نمی دهد.
درمان پذیرش و تعهد (ACT): این روش به افراد می آموزد که چگونه اضطراب خود را بپذیرند، با افکارشان درگیر نشوند و در عین حال بر ارزشها و اهداف زندگیشان متمرکز بمانند.

۲. دارودرمانی:

داروها می توانند به کاهش علائم اضطراب و افسردگی همراه کمک کنند و فرد را برای بهره گیری بیشتر از روان درمانی آماده سازند. رایجترین داروها عبارتند از:

مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs): مانند سرترالین (Zoloft) یا فلوکستین (Prozac). اینها معمولاً خط اول دارودرمانی هستند.
مهارکننده های بازجذب سروتونین-نوراپی نفرین (SNRIs): مانند ونلافاکسین (Effexor).
بنزودیازپین ها: مانند آلپرازولام (Xanax) یا کلونازپام (Klonopin). این داروها به دلیل اثر سریع، برای تسکین کوتاه مدت اضطراب استفاده می شوند، اما به دلیل خطر وابستگی، معمولاً فقط برای دوره های کوتاه تجویز می شوند.

۳. تغییر سبک زندگی و خودیاری:

این استراتژی می توانند نقش مکمل مهمی در مدیریت علائم داشته باشند:

تمرینات تنفسی و ریلکسیشن: تکنیکهای تنفس دیافراگمی و آرام سازی پیشرونده عضلانی می توانند پاسخ فیزیکی بدن به اضطراب را کاهش دهند.
ورزش منظم: ورزش طبیعی ترین روش برای کاهش اضطراب و بهبود خلق وخو است.
رژیم غذایی سالم: پرهیز از محرکهایی مانند کافئین و شکر که میتوانند علائم اضطراب را تقلید یا تشدید کنند.
پیوستن به گروه های حمایتی: ارتباط با افرادی که تجربیات مشابهی دارند، می تواند احساس انزوا را کاهش داده و امیدواری ایجاد کند.