تماشای تلویزیون و رشد شناختی و یادگیری چه رابطه ای دارند؟ تماشای تلویزیون بدون توجه به محتوای آن، تأثیرهای نامطلوب متعددی بر توان یادگیری کودک می گذارد. به این ترتیب که باعث بی قراری شده، تمرکز کردن را مشکل می کند. دایره لغات کودکانی که زمان درازی تلویزیون می بینند به گستردگی دیگر بچه ها نیست. تلویزیون در یادگیری روش مطالعه و خواندن، اختلال ایجاد می کند و موجب می شود جاذبه دنیای اطراف برای کودک کمتر شود.
تماشای تلویزیون و رشد شناختی و یادگیری
رابطه بین تماشای تلویزیون و رشد شناختی و یادگیری در کودکان موضوعی پیچیده است که تحقیقات گسترده‌ای درباره آن انجام شده است. تأثیر تلویزیون بر کودکان به عوامل مختلفی مانند محتوا، مدت زمان تماشا، سن کودک، تعامل والدین و حتی شرایط اجتماعی- اقتصادی خانواده بستگی دارد. در ادامه، این رابطه را از جنبه‌های مختلف بررسی می‌کنیم:
۱. تأثیرات مثبت تلویزیون بر رشد شناختی و یادگیری
الف) برنامه‌های آموزشی و مناسب سن
- برنامه‌هایی مانند “سسمی استریت” (Sesame Street) یا “دورا کوچولو” (Dora the Explorer) می‌توانند مهارت‌های شناختی مانند حافظه، حل مسئله، زبان آموزی و دانش عمومی را تقویت کنند.
- مطالعات نشان داده‌اند کودکانی که این برنامه‌ها را تماشا می‌کنند، در آمادگی تحصیلی، دایره واژگان و مهارت‌های ریاضی پیشرفت بهتری دارند.
ب) تقویت زبان و ارتباطات
- برنامه‌های باکیفیت به کودکان کلمات جدید، دستور زبان و مهارت های اجتماعی را آموزش می‌دهند.
- تماشای برنامه‌های دوزبانه می‌تواند به یادگیری زبان دوم کمک کند.
ج) گسترش دانش عمومی
- مستندهای حیات وحش، برنامه‌های علمی و تاریخی می‌توانند دانش کودک را درباره جهان اطراف افزایش دهند.
۲. تأثیرات منفی تلویزیون بر رشد شناختی و یادگیری
الف) کاهش تمرکز و اختلالات توجه
- تماشای بیش از حد تلویزیون، به ویژه برنامه‌های پرسرعت و پرتحرک (مثل کارتون‌های سریع)، می‌تواند منجر به کاهش توجه و تمرکز در کودکان شود.
- برخی مطالعات ارتباط بین تماشای زیاد تلویزیون در کودکی و اختلال کم‌توجهی- بیش‌فعالی (ADHD) را نشان داده‌اند.
ب) تأخیر در رشد زبان
- اگر کودک زمان زیادی را صرف تماشای تلویزیون کند و تعامل کلامی با والدین نداشته باشد، ممکن است در رشد زبان تأخیر داشته باشد.
- تلویزیون تعامل دوطرفه ندارد، در حالی که یادگیری زبان نیاز به مکالمه و بازخورد دارد.
ج) کاهش خلاقیت و بازی فعال
- تماشای زیاد تلویزیون زمان بازی‌های خلاقانه و فکری را کاهش می‌دهد. بازی‌های آزاد نقش مهمی در رشد شناختی، حل مسئله و مهارت‌های اجتماعی دارند.
د) چاقی و مشکلات جسمی
- تماشای طولانی‌مدت تلویزیون با کم‌تحرکی، چاقی و اختلالات خواب مرتبط است که به طور غیرمستقیم بر عملکرد شناختی تأثیر می‌گذارد.
۳. عوامل مؤثر در تأثیر تلویزیون بر کودک
الف) سن کودک
- کودکان زیر ۲ سال معمولاً از تلویزیون چیز زیادی یاد نمی‌گیرند و تعامل مستقیم با والدین برای رشد شناختی آن‌ها ضروری است.
- کودکان ۳ تا ۵ سال می‌توانند از برنامه‌های آموزشی بهره ببرند، اما باید مدت زمان تماشا محدود باشد.
ب) مدت زمان تماشا
- سازمان جهانی بهداشت (WHO) توصیه می‌کند:
- کودکان زیر ۲ سال اصلاً تلویزیون نبینند.
- کودکان ۲ تا ۵ سال حداکثر ۱ ساعت در روز برنامه‌های آموزشی تماشا کنند.
ج) نقش والدین
- اگر والدین همراه کودک برنامه‌ها را تماشا کنند و درباره محتوا با او صحبت کنند، یادگیری بهبود می‌یابد.
- فعال کردن ذهن کودک با پرسش‌هایی مانند: “به نظرت بعداً چه اتفاقی می‌افتد؟” یا “این شخصیت چه احساسی دارد؟” می‌تواند تأثیر مثبت داشته باشد.
د) محتوای برنامه
- برنامه‌های خشونت‌آمیز یا غیرآموزشی می‌توانند اضطراب و پرخاشگری را افزایش دهند و بر رشد شناختی تأثیر منفی بگذارند.
۴. جمع‌بندی و توصیه‌ها
- تلویزیون می‌تواند هم مفید باشد و هم مضر، بسته به نحوه استفاده از آن.
- برنامه‌های آموزشی باکیفیت و زمان محدود می‌توانند به رشد شناختی کمک کنند.
- تعامل والدین و همراهی آن‌ها در تماشای تلویزیون، یادگیری را بهبود می‌بخشد.
- جایگزین‌های بهتر مانند کتاب خواندن، بازی‌های فکری و فعالیت‌های بیرون از خانه برای رشد شناختی ضروری هستند.
اگر استفاده از تلویزیون آگاهانه و متعادل باشد، می‌تواند به عنوان یک ابزار کمکی در یادگیری کودک عمل کند، اما نباید جایگزین تعاملات واقعی و فعالیت‌های خلاقانه شود.
لا تعليق