تأثیرات استرس بر مغز کودکان چیست؟ شاید فکر کنید بچه‌ها، اضطراب های کوچک و گذرایی دارند که آنها را زیاد آزار نمی‌‌دهد. اما باید بگوییم که این فکر از بیخ و بن غلط است. متخصصان دانشگاه ویسکانسین آمریکا متوجه شده‌اند که مغز کودکان مضطرب با همسالان غیرمضطرب شان متفاوت است و این تفاوت‌های مغزی روی توان ذهنی و ادراکی آنها تاثیر میگذارد.
تأثیرات استرس بر مغز کودکان
کودکان وقتی تحت استرس شدید و مداوم زندگی می‌‌کنند در آزمون‌های حافظه‌ای محیطی، کارآیی ضعیف‌تری دارند. آنها همچنین در انجام تست‌های مربوط به حافظه کوتاه مدت نیز بیشتر دچار مشکل می‌‌شوند. خشونت یا تبعیض در مورد یکی از فرزندان، اختلافات همیشگی اعضای خانواده، فشار برای موفقیت، مشکل در مدرسه و بیماری‌های جسمی، میتواند بچه‌های شما را مضطرب کند. اضطرابی که شاید بروز ندهند اما همیشه با آنهاست و با شب ادراری، رفتارهای پرخاشگرانه، رفتارهای وسواسی، مو کندن و ناخن جویدن، افت درسی و… خود را نشان دهد.
این کودکان گاهی دچار لکنت زبان می‌‌شوند، کابوس می‌‌بینند و معمولا در ارتباط برقرار کردن با دیگران ناموفق هستند. استرس در کودکان میتواند اثرات عمیق و پایداری بر ساختار و عملکرد مغز آنها داشته باشد، به ویژه اگر مزمن یا شدید باشد. در ادامه، تأثیرات استرس بر مغز کودکان را به تفصیل بررسی میکنیم.
-
تأثیر بر ساختار مغز
الف. کاهش حجم هیپوکامپ
- هیپوکامپ نقش کلیدی در یادگیری و حافظه دارد.
- استرس مزمن باعث ترشح طولانی مدت کورتیزول (هورمون استرس) میشود که میتواند رشد نورونها را در هیپوکامپ مهار کرده و حتی منجر به کوچک شدن حجم آن شود.
- این تغییرات ممکن است باعث مشکلات حافظه و کاهش توانایی یادگیری در کودک شود.
ب. تغییرات در آمیگدال
- آمیگدال مرکز پردازش ترس و هیجان در مغز است.
- استرس مزمن میتواند باعث بزرگ شدن آمیگدال و افزایش حساسیت آن به تهدیدها شود.
تأثیرات استرس بر مغز کودکان
- نتیجه:
- افزایش اضطراب و ترسهای غیرمنطقی
- واکنشهای افراطی به موقعیتهای استرسزا
ج. اختلال در رشد قشر پیش پیشانی (Prefrontal Cortex)
- این ناحیه مسئول تنظیم هیجانات، تصمیم گیری و کنترل تکانه ها است.
- استرس شدید میتواند رشد آن را مختل کند و منجر به:
- کاهش تمرکز
- رفتارهای تکانشی
- مشکل در حل مسئله
-
تأثیر بر عملکرد مغز
الف. اختلال در سیستم پاسخ به استرس
- قرارگیری مداوم در معرض استرس باعث میشود سیستم HPA axis (محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال) بیش فعال شود.
- نتیجه:
- ترشح بیش ازحد کورتیزول
- افزایش خطر اختلالات اضطرابی و افسردگی در بزرگسالی
ب. اختلال در نوروپلاستیسیتی
- استرس مزمن میتواند رشد سیناپسها و تشکیل مدارهای عصبی جدید را کاهش دهد.
- این مسئله بر یادگیری، انعطاف پذیری شناختی و سازگاری کودک تأثیر منفی میگذارد.
ج. تغییر در ترشح انتقال دهنده های عصبی
- استرس تعادل مواد شیمیایی مغز مانند سروتونین (تنظیم خلق) و دوپامین (انگیزه و پاداش) را برهم میزند.
- این تغییرات ممکن است منجر به:
- تحریک پذیری
- بی حوصلگی
- رفتارهای پرخطر در نوجوانی
-
تأثیرات روانی- رفتاری ناشی از تغییرات مغزی
- مشکلات تحصیلی: کاهش توجه، حافظه و عملکرد شناختی.
- اختلالات هیجانی: اضطراب، افسردگی، احساس ناامنی.
- مشکلات رفتاری: پرخاشگری، انزوا، یا وابستگی بیش ازحد به والدین.
- اختلال خواب: کورتیزول بالا میتواند باعث بیخوابی یا کابوسهای شبانه شود.
-
عوامل تشدیدکننده اثرات استرس
- فقدان حمایت عاطفی از سوی والدین یا مربیان.
- تجربیات نامطلوب کودکی (ACEها) مانند سوءاستفاده، طلاق والدین یا فقر.
- مدت و شدت استرس: استرس مزمن (مثل زندگی در محیط پرتنش) آسیب زننده تر از استرس کوتاه مدت است.
-
راههای کاهش اثرات منفی استرس
- ایجاد محیطی امن و قابل پیش بینی برای کودک.
- تقویت رابطه عاطفی با والدین (در آغوش گرفتن، گفتگوی مثبت).
- تشویق به بازی و فعالیت بدنی که ترشح اندورفین را افزایش میدهد.
- آموزش مهارتهای تنظیم هیجان (مثل تنفس عمیق، ذهن آگاهی).
- درمان تخصصی در صورت نیاز (روان درمانی، بازی درمانی).
تأثیرات استرس بر مغز کودکان
استرس در کودکان، به ویژه اگر مداوم باشد، میتواند باعث تغییرات ساختاری و عملکردی در مغز شود که اثرات آن تا بزرگسالی ادامه مییابد. بااین حال، مغز کودکان انعطافپذیر (پلاستیک) است و با مداخلات به موقع میتوان بسیاری از این آسیبها را جبران کرد. حمایت عاطفی و محیط پایدار دو کلید اصلی برای محافظت از مغز کودکان در برابر استرس هستند.
لا تعليق