اضطراب جدایی در مدرسه چگونه است؟ وابستگی کودکان در روزهای اول دبستان مشکل بسیاری از والدین است. ورود به دبستان، یکی از مهمترین و در عین حال حساسترین مراحل رشد و تحول در زندگی هر کودکی محسوب میشود. این گذار از محیط امن و بازی محور خانه یا مهد کودک به فضای ساختار یافته، قاعده مند و پرتعداد مدرسه، میتواند برای بسیاری از کودکان همراه با اضطراب و نگرانی باشد.
اضطراب جدایی در مدرسه
در این میان، “وابستگی” یا “اضطراب جدایی” در روزهای اول دبستان، پدیده ای کاملاً طبیعی و شایع است که نشان از دلبستگی سالم کودک به مراقبان اصلی خود دارد. این مقاله به بررسی ریشه های این وابستگی، تظاهرات آن و ارائه راهکارهای عملی برای والدین و مربیان جهت عبور موفقیت آمیز از این دوره حساس می پردازد.
ریشه های وابستگی در روزهای اول دبستان
این وابستگی تنها یک “لجبازی” ساده نیست، بلکه ریشه در عوامل روانشناختی و محیطی متعددی دارد:
- شکستن دایره امن: خانه و خانواده برای کودک نماد امنیت و آرامش هستند. مدرسه یک محیط ناشناخته با قوانین جدید، معلمان جدید و همسالان غریبه است. این ناشناخته ها به طور طبیعی ایجاد ترس و اضطراب می کند.
- ترس از رها شدن: کودک در سنین پایین درک کاملی از زمان ندارد. هنگامی که والدین او را در مدرسه ترک می کنند، ممکن است این سوال در ذهنش شکل بگیرد: “آیا واقعاً برمی گردند؟” این ترس، به ویژه در کودکانی که تجربه جدایی های طولانی مدت را نداشته اند، شدیدتر است.
- تغییر در نقش و مسئولیتها: از کودک انتظار میرود که برای ساعاتی مستقل باشد، به حرف معلم گوش دهد، در فعالیت ها مشارکت کند و ممکن است مجبور باشد از خود در برابر همسالان دفاع کند. این حجم از مسئولیتهای جدید میتواند غرق کننده باشد.
- حساسیت خلق و خو: برخی کودکان به طور ذاتی، خلق و خوی حساستر و دیرجوش تری دارند و برای انطباق با محیط های جدید به زمان بیشتری نیاز دارند.
تظاهرات وابستگی و اضطراب جدایی
اضطراب جدایی در مدرسه میتواند خود را به شکلهای مختلفی نشان دهد که شناخت آنها برای مدیریت درست وضعیت، ضروری است.
- علائم عاطفی: گریه و بیقراری، التماس برای نرفتن به مدرسه، ابراز ترس و نگرانی.
- علائم فیزیکی: شکایت از دلدرد، سردرد، حالت تهوع (که معمولاً منشأ روان تنی دارند و با ماندن در خانه به سرعت بهبود مییابند).
- علائم رفتاری: چسبیدن به والدین در هنگام خداحافظی، امتناع از ورود به کلاس، کج خلقی و لجبازی.
راهکارهای عملی برای والدین
والدین نقش کلیدی در کاهش اضطراب جدایی در مدرسه و ایجاد احساس امنیت در کودک دارند.
قبل از شروع مدرسه:
- ایجاد شناخت و انتظار واقعی: چند هفته قبل، در مورد مدرسه، برنامه روزانه، زنگ تفریح و فعالیت هایش با هیجان و به صورت مثبت صحبت کنید. از مدرسه بازدید کنید و اگر ممکن است، با معلم آینده آشنا شوید.
- بازی نقش: بازی “مدرسه رفتن” را در خانه تمرین کنید. شما نقش دانشآموز را بازی کنید. این کار به کودک کمک میکند با مفهوم مدرسه آشنا شود.
- تقویت مهارتهای خود مراقبتی: توانایی در باز کردن کیف، استفاده از دستشویی، پوشیدن کفش و خوردن تغذیه به استقلال و اعتماد به نفس کودک کمک شایانی می کند.
- تنظیم برنامه خواب: حداقل یک هفته قبل از شروع مدرسه، کودک را به برنامه خواب منظم عادت دهید تا خستگی صبحگاهی بر اضطراب او نیفزاید.
در روزهای اول و هفته های نخست:
- خداحافظی کوتاه و قاطع: هنگام ترک کودک، یک خداحافظی کوتاه، محکم و پر از محبت داشته باشید. به او اطمینان دهید که در زمان مشخصی مثلاً بعد از زنگ تفریح برمی گردید. هرگز به صورت پنهانی یا در حین حواس پرتی او محل را ترک نکنید، زیرا این کار اضطراب “نظارت” را در او افزایش میدهد.
- ایجاد یک آیین خداحافظی: یک رسم خاص برای خداحافظی ایجاد کنید، مانند یک بغل خاص، یک بوسه در کف دست یا یک دست تکان دادن خاص. این کار به کودک احساس کنترل و امنیت می دهد.
- انتقال احساس آرامش: اضطراب شما به کودک منتقل می شود. حتی اگر در درون نگران هستید، در ظاهر آرام، مطمئن و خوش بین باشید. با لحنی شاد از او خداحافظی کنید.
- قابل پیش بینی بودن: به قولی که میدهید عمل کنید. دقیقاً در ساعت مقرر برای برداشتن او حاضر باشید. این کار اعتماد او را جلب کرده و ترس از رها شدن را از بین می برد.
نقش مدرسه و معلم در کاهش وابستگی
مدرسه و به ویژه معلم کلاس اول، دومین خانه و مادر معنوی کودک هستند.
- استقبال گرم: معلم باید در روزهای اول با چهره ای خندان، لحنی ملایم و برخوردی محبتآمیز از کودک استقبال کند.
- ایجاد محیطی امن و جذاب: کلاس درس باید با رنگهای شاد، اسباببازیهای آموزشی و فضایی کودکپسند تزیین شده باشد تا کودک را به ماندن ترغیب کند.
- استفاده از بازی و فعالیت گروهی: بازی بهترین ابزار برای شکستن یخ و ایجاد ارتباط بین کودکان است. معلم میتواند با بازیهای گروهی ساده، حواس کودک را از نبود والدین پرت کند.
- برقراری ارتباط مؤثر با والدین: یک ارتباط کوتاه و مثبت معلم با والدین در پایان روز اول (مثلاً از طریق یک پیام کوتاه) میتواند به شدت به آرامش والدین و در نتیجه کودک کمک کند.
چه زمانی باید نگران بود؟
در حالی که وابستگی در هفته های اول طبیعی است، اگر این علائم پس از ۴-۳ هفته به شدت ادامه داشت یا حتی تشدید شد، ممکن است نیاز به مشورت با یک روانشناس کودک باشد.
- گریههای غیرقابل کنترل که ساعتها طول میکشد.
- امتناع کامل از غذا خوردن یا نوشیدن در مدرسه.
- کابوسهای شبانه مکرر یا شب ادراری.
- شکایتهای مکرر جسمانی که توسط پزشک تأیید نمی شوند.
اضطراب جدایی در مدرسه
وابستگی در روزهای اول دبستان، بخشی طبیعی از فرآیند رشد عاطفی و اجتماعی کودک است. این دوره، اگر با درک، صبر و برنامه ریزی صحیح والدین و مربیان همراه باشد، نه تنها یک چالش گذرا، بلکه فرصتی طلایی برای پرورش استقلال، اعتماد به نفس و تاب آوری در کودک خواهد بود. کلید موفقیت در این مسیر، همکاری سه گانه بین کودک، والدین و مدرسه است. با فراهم آوردن بستری امن و قابل پیشبینی، میتوانیم این پل حساس را به آرامی و با موفقیت طی کنیم و خاطره ای شیرین از آغاز تحصیل را در ذهن کودک مان ثبت نماییم.
لا تعليق