اختلال شخصیت ضد اجتماعی (Antisocial Personality Disorder – ASPD) چیست؟ این اختلال چه ویزگی هایی دارد؟ در تعریف اختلال آنتی سوشیال باید گفت اختلال شخصیت ضد اجتماعی (ASPD) یک الگوی پایدار از توجه نکردن به حقوق دیگران و نقض هنجارهای اجتماعی است که از ۱۵ سالگی شروع می‌شود.
اختلال شخصیت ضد اجتماعی
این اختلال با معیارهای DSM-5 تشخیص داده می‌شود. ملاک های تشخیصی اختلال ضد اجتماعی شامل تکرار رفتارهای غیرقانونی، فریبکاری و دروغگویی مکرر، تکانشگری و عدم برنامه ریزی، تحریک پذیری و پرخاشگری،بی توجهی به ایمنی خود و دیگران، عدم مسئولیت پذیری، عدم پشیمانی پس از آسیب رساندن می باشد.
سینا مرد ۳۰ ساله ای است که از ۱۳ سالگی دزدی از مغازه‌ها را شروع کرد. همسرش را به طور مکرر کتک می زند و پشیمان نمی شود. با چک های بلا محل دیگران را فریب می دهد. رانندگی پرخطر دارد و چندین بار تصادف کرده است. بعد از مصاحبه و انجام تستها و با توجه به علائم و رفتارها تشخیص اختلال ضد اجتماعی داده شد.
علل ایجاد اختلال شخصیت آنتی سوشیال
عوامل زیستی ، روانی- اجتماعی و شناختی در شکل گیری اختلال ضد اجتماعی موثر است.
الف) عوامل زیستی
- ژنتیک: ۵۰-۶۰٪ توارث پذیری ( مطالعات دوقلوها )
- ناهنجاری های مغزی:
- کاهش حجم آمیگدال ( مرکز همدلی و ترس )
- اختلال در سیستم سروتونین ( تنظیم تکانه )
- کاهش فعالیت قشر پیش پیشانی ( کنترل رفتار )
ب) عوامل روانی- اجتماعی
- کودکی آزار دیده: سابقه سوءاستفاده جسمی/جنسی
- سبک فرزند پروری خشن: تنبیه بدنی شدید یا غفلت
- فقر و محرومیت: رشد در محیط های پرخطر
- همسالان ناباب: عضویت در گروه های بزهکار در نوجوانی
ج) عوامل شناختی
- سوگیری های شناختی:
- تفسیر خصمانه از رفتار دیگران
- کم برآورد کردن پیامدهای منفی
- کمبود مهارت‌های حل مسئله
روش‌های درمانی
برای درمان شخصیت آنتی سوشیال از سه روش روان درمانی مانند درمانهای شناختی- رفتاری و ذهن آگاهی و جامعه درمانی، دارودرمانی ، مداخلات اجتماعی استفاده می شود.
الف) روان درمانی
۱. درمان شناختی- رفتاری (CBT)
در درمانهای شناختی –رفتاری بر کنترل تکانه‌ها، افزایش همدلی، بهبود مهارت‌های حل مسئله در مدت حداقل ۶ ماه تا ۱ سال باید تمرکز کنیم.
در درمان مبتنی بر ذهن آگاهی (MBT)باید بر افزایش آگاهی از پیامدهای رفتار و تمرینات تنفسی برای کنترل خشم متمرکز شویم.
در جامعه درمانی (Therapeutic Communities) نیز برنامه‌های اقامتی بلند مدت (۱۲-۱۸ ماه) و یادگیری مهارت‌های اجتماعی در محیط کنترل شده پرداخته می شود.
ب) دارودرمانی ( برای علائم همراه )
از داروهای تثبیت کننده های خلق مانند لیتیوم برای کنترل پرخاشگری استفاده می شود. از داروهای ضد روان پریشی‌های نسل دوم مانند ریسپریدون برای کنترل رفتارهای تکانشی استفاده می شود.و همچنین SSRIها مثل فلوکستین اگر افسردگی همراه باشد به کار برده می شود.
ج) مداخلات اجتماعی
- آموزش شغلی: یافتن مشاغل سازگار با ویژگی‌ها
- برنامه های جامعه محور: ورزش های گروهی ساختار یافته
- مدیریت مورد (Case Management): پیگیری مداوم
چالش های درمان
در درمان این اختلال درمانگر با موانعی مواجه است. اولین مانع انگیزه کم بیمار است و اینکه آنها اغلب خود را مشکل دار نمی دانند. دومین مورد مقاومت به تغییر مراجع است و ممکن است درمانگر را دستکاری کنند. همچنین سوء مصرف مواد، افسردگی، اضطراب با این اختلال همبودیدارند.
راهکارها:
- شروع با اهداف کوچک و ملموس ( مثلاً کاهش درگیری های فیزیکی )
- استفاده از مشوق‌های بیرونی ( مثلاً امتیاز برای رفتارهای مناسب )
- درگیر کردن سیستم قضایی در صورت نیاز
پیش آگهی و سیر بیماری
- بدون درمان: ۶۰-۷۰٪ به رفتارهای مجرمانه ادامه می‌دهند
- با درمان مناسب: ۳۰-۴۰٪ بهبود قابل توجه
عوامل بهبود دهنده:
در صورت شروع درمان قبل از ۲۵ سالگی و وجود حداقل یک رابطه حمایتی پایدار در اطراف مراجع و همچنین داشتن شغل ثابت و سازگار در روند بهبود مراجع بسیار موثر است.این اختلال نیاز به مداخله تخصصی دارد. درمان معمولاً طولانی مدت است و بهبودی تدریجی رخ می‌دهد. در موارد شدید، ممکن است نیاز به مداخلات قضایی باشد.
لا تعليق