اختلال شخصیت اسکیزوتایپال-۲ (STPD) یک الگوی پایدار از نقص‌های اجتماعی- بین فردی همراه با تحریف‌های شناختی و ادراکی است که با علائم اصلی ( براساس DSM-5): تفکر جادویی، عقاید غیرعادی (مثل اعتقاد به نیروی ماورایی ) تجارب ادراکی غیرمعمول (توهمات گذرا)، گفتار عجیب و مبهم تشخیص داه می شود.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپال-۲
در افراد دچار اختلال شخصیت اسکیزوتایپال-۲ سوءظن و افکار پارانوئید، رفتار یا ظاهر نامتعارف، فقدان دوستان نزدیک و و اضطراب اجتماعی شدید به وفور دیده می شود. برای مثال آقای ۲۵ ساله‌ای که معتقد است با حیوانات خانگی‌اش “ارتباط ذهنی” دارد. او از رنگ‌های خاص به دلیل “انرژی منفی” اجتناب می‌کند و در گفتار از ارتباطات مبهم و استعاره‌های عجیب استفاده می‌کند همچنین به دلیل ترس از “تله های ذهنی” دیگران، از معاشرت اجتناب می‌کند. این فرد براساس نشانه ها و مصاحبه بالینی دارای اختلال شخصیت اسکیزویید است.
علل و سبب شناسی
در سبب شناسی اختلال شخصیت اسکیزوتایپال-۲ عوامل بیولوژیکی، عوامل روانی اجتماعی و عوامل شناختی موثر هستند.
الف) عوامل بیولوژیک:
- ژنتیک: ۵۵٪ همگامی در دوقلوهای یک تخمکی ( ارتباط با اسکیزوفرنی در طیف روان پریشی )
- ناهنجاری های مغزی مانند کاهش حجم ماده خاکستری در لوب پیشانی و یا اختلال در مدارهای دوپامینرژیک می باشد.
- عفونت های پیش از تولد همچون مواجهه با ویروس در سه ماهه دوم بارداری است.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپال-۲
ب) عوامل روانی- اجتماعی:
- تروماهای کودکی: سوء استفاده عاطفی یا غفلت (۲ برابر افزایش خطر)
- سبک فرزند پروری: والدین سرد یا بیش از حد عجیب
- انزوای اجتماعی: کمبود تعامل در سال های رشد
ج) عوامل شناختی:
- تحریف های پردازش اطلاعات: تمرکز بر محرک های حاشیه ای به جای محرک های اصلی
- سوء تعبیر نشانه های اجتماعی: تفسیر نادرست حالات چهره دیگران
روشهای درمانی
در درمان اختلال اسکیزوتایپال از سه روش دارو درمانی، روان درمانی و مداخلات تکمیلی با هم استفاده می شود.
الف) روان درمانی ( درمان اولیه)
روشهای درمانی متفاوتی در روان درمانی به کار می رود در درمان شناختی رفتاری از تکنیکهای چالش با باورهای غیرعادی و آموزش مهارت‌های اجتماعی با هدف کاهش تفکر جادویی و بهبود تعاملات استفاده می شود. در درمان پذیرش و تعهد از تکنیکهای پذیرش افکار بدون عمل به آنها و تمرکز بر ارزش‌های زندگی با رسیدن به کاهش اجتناب اجتماعی استفاده می شود. در گروه درمانی تخصصی تکنیک تمرین تعامل در محیط امن برای بهبود ارتباطات به کار برده می شود.
ب) دارودرمانی ( برای علائم خاص )
در دارو درمانی اختلال شخصیت اسکیزوتایپال-۲ از آنتی‌سایکوتیک‌های با دوز پایین مانند ریسپریدون ۱-۲ mg/day برای رفع افکار عجیب و توهمات گذرا استفاده می شود. از SSRIها مانند فلوکستین ۲۰ mg/dayبرای مشکل اضطراب اجتماعی استفاده می شود و از محرک‌های شناختی مانند مدافینیل برای رفع نقص شناختی استفاده می شود.
ج) مداخلات تکمیلی
- بازتوانی شناختی: بهبود توجه و حافظه کاری
- آموزش مهارت‌های زندگی: مدیریت پول، مراقبت از خود
- هنر درمانی: بیان احساسات از طریق رسانه‌های هنری
چالش های درمان و راهکارها
در درمان اختلال شخصیت اسکیزوتایپال درمانگر با یک سری چالش ها روبرو است اصلی ترین چالش مقاومت مراجع می باشد که با ایجاد رابطه درمانی قوی قبل از مداخله می توان مقاومت مراجع را از بین برد. چالش دیگری که درمانگر مواجه می شود انزوای اجتماعی مراجع است که آن را نیز با آغاز تعاملات ساختارمند کوتاه مدت می توان رفع کرد. چالش دیگر وجود باورهای ثابت در مراجه است که با استفاده از “آزمایش‌های رفتاری” به جای بحث مستقیم میتوان آنها را متعادل ساخت.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپال-۲
- ۳۰٪ بهبود قابل توجه با درمان
- ۵۰٪ بهبود نسبی (علائم باقی می‌ماند اما اختلال در عملکرد کاهش می‌یابد )
- ۲۰٪ پیشرفت به اسکیزوفرنی ( در صورت عدم درمان )
عوامل بهبود دهنده:
- شروع درمان قبل از ۲۵ سالگی
- وجود حداقل یک رابطه حمایتی
- عدم سوء مصرف مواد
هشدار: تشخیص افتراقی با اسکیزوفرنی، اختلال دو قطبی و اوتیسم ضروری است. ارزیابی باید توسط روانپزشک انجام شود.
لا تعليق