اختلال شخصیت اسکیزوئید( Schizoid Personality Disorder ) چیست؟ اختلال شخصیت اسکیزوئید (SPD) با الگوی پایدار انزوای اجتماعی و محدودیت بیان هیجانی مشخص می‌شود. این افراد ترجیح می‌دهند تنها باشند. از فعالیت‌های گروهی اجتناب می‌کنند. به نظر سرد و بی تفاوت می رسند. به ندرت روابط نزدیک برقرار می‌کنند. به تحسین یا انتقاد دیگران واکنش نشان نمی دهند.
اختلال شخصیت اسکیزوئید
آقای ۳۰ سالهای که به عنوان برنامه نویس در خانه کار می کند. ۱۰ سال است با کسی دوست نشده و به خانواده می‌گوید: “نیازی به ارتباط ندارم”. هنگام تعاملات اجتماعی خسته و بی حوصله می شود.نمونه بارز یک فرد دارای اختلال شخصیت اسکیزویید است.
ملاک‌های تشخیصی اختلال اسکیزویید
- عدم تمایل به روابط نزدیک ( از جمله با خانواده )
- ترجیح فعالیت های انفرادی
- علاقه اندک به تجارب جنسی
- لذت نبردن از فعالیت‌ها
- فقدان دوستان صمیمی
- بی تفاوتی نسبت به تحسین یا انتقاد
- بروز عواطف محدود (سردی هیجانی)
همه گیری شناسی
- شیوع: ۰.۸-۱.۷٪ جمعیت عمومی
- نسبت جنسی: مردان ۲ برابر زنان
- سن شروع: اواخر نوجوانی تا اوایل بزرگسالی
- همبودی: اغلب با افسردگی، اختلال اضطراب اجتماعی
سبب شناسی (علل ایجاد )
سه عامل بیولوژیکی، روانی- اجتماعی و عوامل شناختی در ایجاد اختلال شخصیت اسکیزویید نقش دارند.
الف) عوامل بیولوژیک:
- ژنتیک: ۵۰٪ همگامی در دوقلوهای یک تخمکی دیده شده است .
- ساختار مغز:
- کاهش حجم آمیگدال ( مرکز پردازش هیجانات )
- اختلال در مدارهای دوپامینرژیک
ب) عوامل روانی- اجتماعی:
- سبک دلبستگی اجتنابی: در دوران کودکی
- والدین سرد و غیر پاسخگو: کمبود تعامل هیجانی
- تجربه طرد شدن: در سالهای شکل گیری شخصیت
ج) عوامل شناختی:
- پردازش متفاوت پاداش: فعالیت کم در مراکز لذت مغز
- حساسیت بیش از حد به محرک‌ها: نیاز به کاهش تعاملات
روش‌های درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید-۲
شناختی رفتاری
در درمان شناختی-رفتاری (CBT) اختلال شخصیت اسکیزوئید با استفاده از تکنیکهای شناسایی باورهای ناکارآمد (“نیازی به مردم ندارم”) و آزمایش های رفتاری با هدف افزایش تعاملات اجتماعی انجام می شود. در درمان مبتنی بر ذهن آگاهی (MBT) با استفاده از تکنیکهای افزایش آگاهی از هیجانات و پذیرش بدون قضاوت با هدف بهبود تنظیم هیجان به کار می رود. در گروه درمانی ساختارمند با فعالیت‌های گروهی کوتاه مدت با قوانین مشخص و هدف تمرین مهارت‌های اجتماعی به کار می رود.
ب) دارو درمانی ( برای علائم همراه )
از محرک‌های دوپامین مانند آمانتادین برای بی لذتی شدید و از دارو SSRIها مانند سرترالین درمواردی که با افسردگی همراه باشد و از ضد روان پریشی با دوز پایین مانند الانزاپین برای رفع افکار عجیب تجویز می شود.
ج) مداخلات حمایتی
- اشتغال درمانی: مشاغل انفرادی مثل برنامه نویسی
- حیوان درمانی: ارتباط با حیوانات خانگی
- هنر درمانی: بیان غیرکلامی هیجانات
د) رویکردهای نوین
- تحریک مغناطیسی جمجمه‌ای (rTMS): برای مناطق مربوط به پردازش اجتماعی
- بازی‌های واقعیت مجازی: تمرین تعاملات در محیط کنترل شده
- آموزش شناختی: بهبود عملکردهای اجرایی
نکته کلیدی: هدف درمان معمولاً “بهبود کیفیت زندگی” است نه تغییر اساسی شخصیت. رویکردها باید بر اساس نیازهای فردی تنظیم شوند.
چالش های درمان
- مقاومت به تغییر: بیماران اغلب انگیزه کمی دارند
- سوء برداشت از درمان: ممکن است فکر کنند می‌خواهند انها را “تغییر دهند”.
- پیشرفت آهسته: نیاز به صبر و پیگیری طولانی مدت
راهکار اختلال شخصیت اسکیزوئید-۲
- شروع با اهداف کوچک ( مثلاً یک تعامل ۵ دقیقه‌ای در هفته )
- تاکید بر مزایای عملی ( نه هیجانی ) ارتباطات
- احترام به نیاز به تنهایی
پیش آگهی
- ۳۰٪ با درمان مناسب (به ویژه اگر قبل از ۳۰ سالگی شروع شود)
- در ۶۰٪ موارد ویژگی‌ها ثابت می‌ماند
- ۱۰٪ ممکن است به اختلالات دیگر ( مثل اسکیزوفرنی ) تبدیل شود
عوامل بهبود دهنده:
- وجود حداقل یک رابطه معنادار
- شغل مناسب با ویژگی‌های شخصیتی
- شروع درمان قبل از ۳۵ سالگی
- حمایت خانوادگی (حتی اگر محدود)
تشخیص افتراقی
اختلال شخصیت اسکیزوئید از لحاظ وجود رفتارهای کلیشه‌ای و تاخیر در رشد زبانبا اختلال اتیسم. از لحاظ توهم و هذیان واضح با اسکیزوفرنی. از لحاظ خلق افسرده، نه الگوی همیشگی با افسردگی و از لحاظ ترس از طرد (نه بی‌علاقگی ) با اختلال شخصیت اجتنابی باید توسط روانپزشک مورد ارزیابی قرار گیرد. درمان موفق نیاز به تطابق با ویژگی‌های فرد دارد، نه تغییر کامل شخصیت.
لا تعليق