اختلال اسکیزوفرمی چیست؟ این اختلال یک بیماری روان‌پریشی است که ویژگی‌های مشابه اسکیزوفرنی دارد، اما با دو تفاوت کلیدی . تفاوت اول در مدت زمان علائم آن است .در اسکیزوفرمی علائم بین ۱ تا ۶ ماه ادامه دارند اما در اسکیزوفرنی علائم بیش از ۶ ماه ادامه می یابد. تفاوت دوم در نحوه ی عملکرد اجتماعی: افراد است که در اسکیزوفرمی ممکن است کمتر مختل شود.
اختلال اسکیزوفرمی
به عنوان نمونه علی دانشجوی ۲۰ ساله‌ای است که پس از استرس امتحانات دچار علائمی همچون توهم شنیداری (شنیدن صداهای توهین آمیز)، هذیان (اعتقاد به تحت کنترل بودن توسط اساتید) و گفتار آشفته شده است. این علائم ۳ ماه طول کشیده و سپس کاملاً بهبود یافته است.
علل و سبب شناسی (اتیولوژی)
سه عامل اصلی بیولوژیک، عوامل روانی- اجتماعی و محرک‌های محیطی در سبب شناسی اختلال اسکیزوفرمی دخیل هستند.
الف) عوامل بیولوژیک:
- ژنتیک: ۵۰-۶۰٪ همگامی در دوقلوهای یک تخمکی
- ناهنجاری‌های مغزی شامل کاهش حجم ماده خاکستری در لوب پیشانی و اختلال در سیستم دوپامینرژیک می باشد.
- عفونت‌های پیش از تولد: مواجهه با ویروس در سه ماهه دوم بارداری نیز در این اختلال موثر است.
ب) عوامل روانی- اجتماعی:
- استرس‌های حاد مانند مهاجرت، از دست دادن شغل یا شکست عاطفی در بروز اختلال موثرند.
- تروماهای کودکی مانند سوءاستفاده جسمی/جنسی باعث افزایش خطر تا ۳ برابر در افراد مستعد می شوند.
اختلال اسکیزوفرمی
ج) محرک‌های محیطی:
- سوء مصرف مواد: به ویژه ماریجوانا در نوجوانی
- کمبود ویتامین D ، این ویتامین با شدت علائم روان‌پریشی ارتباط دارد.
روش‌های پیشگیری
پیشگیری در سه سطح انجام می شود در سطح اولیه (قبل از ابتلا) اقداماتی همچون آموزش مدیریت استرس، اجتناب از مواد مخدر و غربالگری ژنتیک در موارد خانوادگی انجام می شود. در سطح دوم یا ثانویه ( تشخیص زودرس ) به علائم هشدار (انزوای اجتماعی، تغییرات خواب) توجه می شود و مداخله در مرحله پرودرومال انجام خواهد شد. در سطح آخر ثالث ( جلوگیری از عود ) اقداماتی مانند پایبندی به درمان و برنامه‌های بازتوانی در افراد انجام خواهد شد.
درمان جامع
برای درمان اختلال اسکیزوفرمی در مرحله اول باید ار دارو درمانی استفاده شود و بعد از آن باید از روان درمانی به همراه دارو درمانی به کار برده شود. در مرحله آخر باید مداخلات اجتماعی صورت گرد.
الف) دارودرمانی (خط اول)
داروهایی از نوع آنتی‌سایکوتیک‌های نسل دوم مانند ریسپریدون و الانزاپین که به مدت ۶-۱۲ ماه پس از بهبودی باید مصرف شود. و داروهای بنزودیازپین‌ها ( برای اضطراب ) مانند لورازپام که در کوتاه مدت ( ۲-۴ هفته ) استفاده می شود.
نکته: ۷۵٪ بیماران در ۶ ماه اول به درمان پاسخ می‌دهند.
ب) روان درمانی
- CBTp ( درمان شناختی- رفتاری برای روان پریشی):
- چالش با هذیان‌ها از طریق آزمایش‌های رفتاری
- مثال: ثبت دفترچه زمانی “صداها”
- بازتوانی شناختی:
- تمرینات کامپیوتری برای بهبود توجه و حافظه
- خانواده درمانی:
- کاهش ابراز هیجان (EE) در خانواده
ج) مداخلات اجتماعی
- بازگشت تدریجی به کار/ تحصیل
- گروه‌های حمایتی مانند Clubhouse
- مدیریت مورد (Case Management) برای پیگیری
اختلال اسکیزوفرمی
پیش آگهی
- ۳۰٪ بهبود کامل
- ۵۰٪ بهبود نسبی ( تبدیل به اسکیزوفرنی نمی‌شود )
- ۲۰٪ پیشرفت به اسکیزوفرنی
عوامل بهبود دهنده
در درمان اختلال اسکیزوفرمی عوامل متعددی دخیل هستند مهمترین این عوامل شامل شروع سریع درمان، عملکرد اجتماعی خوب پیش از بیماری و همچنین داشتن عدم سوءمصرف مواد می باشد.
تشخیص افتراقی
در اختلال اسکیزوفرنی مدت علائم بیش از ۶ ماه به طول می انجامد. در اختلال دو قطبی وجود دوره‌های شیدایی از علائم مهم این اختلال است و در اختلال سایکوتیک ناشی از مواد، ارتباط زمانی با مصرف مواد وجود دارد.
نکته بسیار مهم اینکه تمام موارد سایکوتیک نیاز به ارزیابی روانپزشک دارند. خود درمانی خطر مزمن شدن بیماری را افزایش خواهد داد.
لا تعليق